4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesi uyarınca; amacı, etkisi veya potansiyel etkisi itibariyle rekabeti engelleyen, bozan ya da kısıtlayan anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birliği karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Anılan maddenin ikinci fıkrasında; “mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kar gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi”, işbu madde kapsamında hukuka aykırı ve yasak hallerden biri olarak örneklenmiştir. 

4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi, “yatay anlaşma” olarak ifade edilen aynı seviyede faaliyet gösteren, rakip teşebbüsler arasındaki rekabeti sınırlayıcı anlaşmaları kapsadığı gibi; arz zincirinin farklı seviyelerinde bulunan, rakip olmayan teşebbüsler arasındaki “dikey anlaşmalar”ı da kapsamaktadır. Bu çerçevede, sağlayıcıların, perakende satış kanalında faaliyet gösteren satıcıların yeniden satış fiyatını tespit etme uygulamaları da 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi gereğince yasak eylemler arasındadır. 

Öte yandan 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin 4. maddesinin a bendi gereğince, alıcının kendi satış fiyatını belirleme serbestisinin engellenmesi hali, ilgili tebliğ kapsamında sağlananan muafiyetten yararlanması mümkün olmayan sınırlamalar arasındadır. Dolayısıyla yeniden satış fiyatının tespiti uygulamaları, 2002/2 sayılı Tebliğ’den yararlanamayan ve 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesindeki yasaklamaya tabi olan eylemler arasındadır. 

Rekabet Kurulu’nun pek çok kararında, yeniden satış fiyatının tespitinin amaç yönünden rekabeti kısıtlayıcı nitelikte olduğu ve piyasada etki doğurup doğurmamasına bakılmaksızın amaç yönünden rekabet ihlali teşkil ettiği değerlendirilmiştir. Nitekim Muafiyetin Genel Esaslarına İlişkin Kılavuz’un 8. paragrafında; “Bazı anlaşmaların amacının rekabeti sınırlamak olduğu ilk bakışta görülebilecek kadar açıktır. Kurul kararları çerçevesinde; yatay anlaşmalar bakımından birlikte fiyat tespiti, pazar ve müşteri paylaşımı ve arzın kontrolüne ilişkin anlaşmaların genel olarak amaç bakımından rekabeti sınırlayıcı olduğu kabul edilmektedir. Dikey anlaşmalar bakımından ise yeniden satış fiyatının tespiti, yeniden satış fiyatına minimum sınır getirilmesi ve pasif satışları da kapsayacak şekildeki münhasırlık anlaşmaları bu kapsamdadır” ifadeleri yer almaktadır. 

Bu çerçevede, sağlayıcılar tarafından yalnızca, alıcıların yapacakları satışlarda tavsiye niteliğindeki fiyatlar ile azami fiyatların belirlenebilmesi mümkün olup, asgari yahut sabit fiyat olmak üzere, yeniden satış fiyatının belirlenmesi rekabet ihlali oluşturacaktır. 

Seher Gıda, Ak Gıda tarafından üretilen İçim, İçimino, President, Dolcia ve Masterini markalı ürünler ile Namet Gıda tarafından üretilen Namet markalı ürünlerin satış ve dağıtımını gerçekleştiren bir teşebbüs olup, Rekabet Kurulu, 30.11.2023 tarihli ve 23-55/1078-382 sayılı kararı ile Seher Gıda’nın alıcılarının yeniden satış fiyatlarını belirlemek suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiği kanaatine varmıştır. Uzlaşma usulü ile neticelenen dosyada, Seher Gıda’ya 173.784.318,88-TL tutarında idari para cezası uygulanmasına karar verilmiştir. 

Rekabet Kurulu’nun söz konusu kararına konu dosyada; yerinde incelemelerde elde edilen 125 adet belge incelendiğinde; bunlardan 67 tanesi, Seher Gıda’nın; Altunbilekler, Ankagross, Çağdaş, Onur Market, Gimat Gross, Yunus Market, Hakmar, Gimsa, Başgimpa, Soykan gibi perakendecilerle doğrudan iletişime geçerek söz konusu perakendecilerin raf fiyatlarına müdahale ettiğini gösteren delilleri oluşturmaktadır. 

Nitekim bu yazışmalarda geçen;

-“1 lt şişe ayran raf fiyatını 2,45

1,5 lt şişe ayran fiyatını 3,45 yapabilir misin?”

-“kaşarı sizlerde yükseltir misiniz kardeşler 1 haftadır düşük kaldınız. Nev ve Gimsa fiyatları ektedir.”

“... raf satış fiyatlarımız aşağıdaki gibidir, Detaylar ekte olup raf satış fiyatlarının aynen uygulanmasını önemle rica ederim...”

-“Fiyatlarımızı Pazartesi bu görseldeki fiyatlara göre revize edebilir misin”

-"Raf fiyatlarının yarından itibaren aşağıdaki gibi ayarlanması konusun da desteğini

bekliyoruz.”

-“700 g kasar fiyatimizi 19,95 yapabilir misiniz?” (Yanıt: Yaptım), 

-“Raf fiyatlarının Pazartesi güncellenmesi için desteklerinizi bekliyorum.”

-"RE: 3 kg yarım yağlı yogurt dağılımı hk” konulu e-posta ile “…39,75 yapalım…”

- “abim mavi boyalı ürünler raf fiyatını değiştirebiliriz"

- “Hanım merhaba, Aşağıdaki fiyatları güncelleyebilir miyiz? 

1 KG Tereyağı 134,95 

900 g yy süzme peynir 58,50”

- “Süt fiyatlarımızı aşağıdaki gibi uygulayabilir miyiz?

1 litre Tam yağlı süt fiyatımızı 16,95

1 litre Laktozsuz süt 16,95

1 litre Yarım Yağlı süt fiyatımızı 15,45”

- “Aşağıdaki ürünlerin fiyatını yarın itibariyle yükseltebiliriz”

-" 1 lt çocuk devam sütü planladığımız fiyat 19.95 ancak rafta şu an 13.95 görünüyor kontrol

edebilirsiniz ?”

-“Tüm ürünlere dokunmayacağım sadece aşağıdaki ürünlerin tavsiye raf fiyatlarını

güncellemeni rica ederim.”

-“mevcut öneri fiyatların birebir uygulanması önemlidir.”

-“abim mavi boyalı ürünler raf fiyatını değiştirebiliriz”

-“Krema ve labne fiyatı yükselmemiş sistemini kontrol edebilir misin?”

-“Konu önemlidir. Sirkülasyonu bozmamak için destek olmaya çalışıyorum fakat bu ürünleri yükseltmemiz gereklidir.”

ifadeleri, Seher Gıda tarafından perakendecilerce uygulanması istenilen raf fiyatlarına ilişkin bilgilerin, raf fiyatları bilgilerini içeren tabloların ve listelerin perakendecilere gönderildiğini, söz konusu tablolarda ve listelerde yer alan raf fiyatlarının perakendecilere uygulatılmaya çalışıldığını göstermektedir. Yine yazışma içeriklerinde yer alan ifadelerden açıkça, perakendecilerin belirlenen raf fiyatlarını uygulayıp uygulamadıklarının Seher Gıda tarafından takip edildiği ve uygulamayan perakendecilerin raf fiyatlarına müdahale edildiği anlaşılmaktadır. 

Keza, teşebbüs içi yazışmalarda geçen; 

-“president krema ile içim krema eşit fiyat olacak olmayan noktaları düzeltin lütfen.”

-"Tereyağ fiyatları inserte alınan müşteriler haricinde mağaza içi 26,95 altında fiyat yapılmayacaktır."

-“Ekim ayı raf fiyatlarını acilen yükseltelim.”

-“Karlı ürünler krema, fit, laktozsuz, kefir, günlük süt özellikle dikkat edelim bozuk fiyat olmasın”

-“İyi gün yarım yağlı 2,59 fiyatta çok düşük kalmış. Buna da müdahale edilmeli, yarım yağlı en düşük nev fiyatı olabilir. Daha aşağısına yarım yağlı fiyatı da yapmayın. Süt fiyatını yönetemiyor olmayı açıklayamayız.”

-“Kolay gelsin haber verene kadar özene 600 kaşar yazma”

-“Bu fiyatlar ve raf fiyatları istisnasız uygulansın”

-“3 kg yoğurt fiyatımızı 10,95 yükseltelim.”

 -“Yunus ve Ankamar ok”

-“Ekteki fiyatlar Grosslar, Gimsa ve Çağdaş marketin sattığı ürünler için planladığımız fiyatlardır.”

-“Arkadaşlar sarı boyalılar Nevden Düşük kırmızı boyalılar Nevden yüksek fiyatları buna göre

ayarlayabilir misiniz ?”

-“Şok fiyat geçiş çalışmamız aşağıdaki gibidir.”

-“Akyurt 1 lt ty süt 3,49 (.....) Bey,

Yunus 1 lt ty süt 3,49 TL (.....) Bey,

Makromarket te (.....) Bey ve (.....) Hnm ile görüşülüp 1 lt ty süt 3,79…”

-“Arkadaşlar Aşağıdaki sarı ile boyalı fiyatlar problemli olanları acil düzletmemiz lazım. Özellikle 600 gr kaşar ve 900 süzme fiyatları çok düşük”

-“Ürünleri vermeden önce senin de ürünleri ve fiyatları ayarladığına dair dönüş yapmanı bekliyoruz.”

- “Özen Gros fiyat geçişi yapmadı . Haber vereyim dedim yine de 

Yapmadıysa ürün göndermeyelim bana yükseltti bazı fiyatları dediniz

Kesin malı direk”

ifadeleri, perakendecilerin yeniden satış fiyatlarının, fiyatları istediği seviyede tutma niyeti olan Seher Gıda tarafından belirlendiğini, fiyatların takip edildiğini, istenilen seviyede olmayan fiyatların bozuk fiyat olarak nitelendirildiğini ve bu fiyatlara müdahale edildiğini, raf fiyatları istenilen seviyede olmayan perakendecilere ürün tedarikinin durdurulduğunu ve bu sayede perakendecilerin raf fiyatlarının Seher Gıda tarafından öngörülen düzeye yükseltilmesinin sağlandığını göstermektedir. 

Bu çerçevede, yukarıda izah edildiği üzere sağlayıcıların, perakende satış kanalında faaliyet gösteren satıcıların yeniden satış fiyatını tespit etme yönündeki uygulamaları 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi gereğince hukuka aykırı ve yasak olup, bu uygulamaların 2002/2 sayılı Tebliğ’den yararlanması mümkün değildir. Nitekim kararda, ilgili teşebbüsün ihlalin varlığını ve kapsamını kabul etmek suretiyle, uzlaşma yoluna gittiği görülmektedir. 

Netice olarak, bir dikey ilişkide, sabit fiyat veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi şartıyla sağlayıcının ancak alıcının azami satış fiyatını belirlemesi veya alıcıya satış fiyatını tavsiye etmesi mümkündür. Alıcıya bildirilen işbu azami veya tavsiye nitelikteki satış fiyatlarının da asgari veya sabit fiyata dönüşmemesi için, söz konusu fiyatların azami veya tavsiye niteliğinde olduğunun yayınlanan fiyat listelerinde ya da ürünün üzerinde açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Aksi hal rekabet ihlali teşkil ederek teşebbüsü yaptırımla karşı karşıya bırakabilecektir.