İdari Para Cezalarının Ceza Yönetmeliği Hükümleri Çerçevesinde Belirlenmesi, C. Rekabet Kurulu Tarafından, Önemli Alıcı Gücüne Sahip Zincir Marketlerin İş Yapış Şeklinin, Yumurta Üreticisi Teşebbüsler Lehine Hafifletici Unsur Olarak Dikkate Alındığı Kararlar

Önemli Alıcı Gücüne Sahip Zincir Marketlerin İş Yapış Şekli, Rekabet Kurulu’nun Yumurta Üreticileri Kararında, Hafifletici Unsur Olarak Dikkate Alınmıştır.

04 Kas 2024

*Av. Sibel ÖZTÜRK

A. Genel Açıklama

Rekabet Kurulu tarafından 2022 yılında, yumurta sektörüne yönelik olarak “fiyat tespiti”, “bölge paylaşımı” ve “arz miktarının kısıtlanması” iddialarına ilişkin iki ayrı soruşturma başlatılmıştır. Bu soruşturmalardan ilkinin tarafı 34 yumurta üreticisi iken, ikinci soruşturma; 13 adet yumurta üreticisi birliği ve ayrıca 12 yumurta üreticisi hakkında yürütülmüştür.

Yumurta üreticisi teşebbüsler hakkında yürütülen ilk soruşturmada, soruşturma tarafı 34 yumurta üreticisinin 14’ü uzlaşma talebinde bulunmuş ve uzlaşma süreci neticesinde ihlalin varlığını ve kapsamını kabul eden söz konusu teşebbüsler bakımından soruşturma, ihlal tespitini ve idari para cezasını içeren Kurul kararlarıyla sonuçlanmıştır. Uzlaşan teşebbüsler dışındaki 20 teşebbüs hakkında devam eden soruşturmada, 12 teşebbüse 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettikleri gerekçesiyle idari para cezası uygulanmıştır.

Buna göre, Kurul tarafından, yumurta üretimi alanında faaliyet gösteren teşebbüsler hakkında yürütülen ilk soruşturmada toplam 26 teşebbüsün yumurta fiyatlarını birlikte belirledikleri, yumurta satışı yaptıkları bölgeleri paylaştıkları, zincir marketlerle olan ilişkilerinde ticari politikalarının ortaklaştırılmasına yönelik anlaşma içerisinde bulundukları tespit edilmiş olup, bu davranışların en ciddi rekabet hukuku ihlali olan “kartel” niteliği taşıdığı değerlendirilmiştir.

Bununla birlikte Rekabet Kurulu, anılan dosyada verdiği kararlarda, teşebbüslere uygulanacak idari para cezasının tespitine ilişkin olarak Ceza yönetmeliği kapsamında yaptığı değerlendirmede; yumurta üreticisi teşebbüsler karşısında önemli bir alıcı gücüne sahip olan zincir marketlerin iş yapış şeklinin soruşturma taraflarının davranışlarını etkilemesini, teşebbüslere verilecek temel para cezasının belirlenmesinde hafifletici unsur olarak dikkate almış olup, temel para cezasını beşte üç ve beşte iki oranlarında indirerek belirlemiştir.

Bu kapsamda, makalemizde, öncelikle idari para cezalarının belirlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine yer verilecek ve ardından Rekabet Kurulu’nun yumurta üreticisi teşebbüslere ilişkin dosyadan verdiği kararlarda, söz konusu hafifletici unsurla ilgili olarak yer verdiği açıklamalara değinilecektir.

B. İdari Para Cezalarının Ceza Yönetmeliği Hükümleri Çerçevesinde Belirlenmesi

4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4 ve 6. maddelerinde yasaklanmış davranışlarda bulunan teşebbüslere, teşebbüs birliklerine, bu birliklerin üyeleri ile bunların yönetici ve çalışanlarına verilecek idari para cezasının tespitine ilişkin usul ve esaslar “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik” kapsamında düzenlenmiştir.

Anılan Yönetmelik’in 4. maddesi uyarınca, teşebbüs ile teşebbüs birliklerine veya bu birliklerin üyelerine verilecek para cezası belirlenirken; öncelikle Yönetmeliğin 5. maddesi çerçevesinde temel para cezası hesaplanır. Temel para cezasının hesaplanmasından sonra, aynı Yönetmeliğin 6. ve 7. maddeleri çerçevesinde, ağırlaştırıcı ve hafifletici unsurlar göz önünde bulundurularak arttırma ve/veya indirme yapılır.

Yönetmeliğin 5. maddesine göre, temel para cezası hesaplanırken; Kanun’un 4. ve 6. maddelerinde yasaklanmış davranışlarda bulunan teşebbüs ile teşebbüs birlikleri veya bu birliklerin üyelerinin, nihai karardan bir önceki mali yıl sonunda oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa nihai karar tarihine en yakın mali yıl sonunda oluşan ve Kurul tarafından saptanacak olan yıllık gayri safi gelirlerinin; (i) karteller için, yüzde ikisi ile yüzde dördü, (ii) diğer ihlaller için, binde beşi ile yüzde üçü, arasında bir oran esas alınır. Bu oranların belirlenmesinde, ilgili teşebbüs veya teşebbüs birliklerinin piyasadaki gücü, ihlal neticesinde gerçekleşen veya gerçekleşmesi muhtemel zararın ağırlığı gibi hususlar dikkate alınmaktadır.

Ayrıca, belirlenen temel para cezası miktarı; (i) bir yıldan uzun, beş yıldan kısa süren ihlallerde yarısı oranında, (ii) beş yıldan uzun süren ihlallerde bir katı oranında, arttırılır. Yönetmeliğin 6. maddesine göre ise temel para cezası, (i) ihlalin tekerrürü halinde, her bir tekrar için, (ii) soruşturma kararının tebliğinden sonra kartele devam edilmesi halinde, yarısından bir katına kadar arttırılır. Burada Kurul’un bağlı yetkisi bulunmaktadır.

Öte yandan temel para cezası Kurul’un takdirine dayalı olarak (i) Kanunun 4. veya 6. maddeleri kapsamında ortaya çıkan rekabet sorunlarının giderilmesine yönelik olarak verilen taahhütlere uyulmaması halinde, yarısından bir katına kadar, (ii) incelemeye yardımcı olunmaması halinde yarısına kadar, (iii) diğer teşebbüslerin ihlale zorlanması gibi hallerde dörtte bire kadar arttırılabilir.

Yönetmeliğin 7. maddesi, “Hafifletici unsurlar” başlığını taşımaktadır. Anılan düzenlemenin ilk fıkrasına göre; temel para cezası, Kurul tarafından, yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi haricinde incelemeye yardımcı olunması, ihlalde kamu otoritelerinin teşvikinin veya diğer teşebbüslerin zorlamasının bulunması, zarar görenlere gönüllü olarak tazminat ödenmesi, diğer ihlallere son verilmesi, ihlal konusu faaliyetlerin yıllık gayri safi gelirler içerisindeki payının çok düşük olması gibi haller ilgili teşebbüs veya teşebbüs birliği tarafından ispatlanırsa, dörtte bir ile beşte üç arasında indirilebilir. Yani Ceza Yönetmeliği kapsamında, hafifletici unsurlar dikkate alınarak temel para cezasının %60 oranında indirilebilmesi mümkündür. Öte yandan Ceza Yönetmeliği’nde sayılan hafifletici unsurlar tahdidi olmadığından, Kurul’un Yönetmelikte sayılmayan başka hafifletici sebepleri de kararlarında dikkate alması mümkündür.[1]

Nitekim Rekabet Kurulu, makalemizin konusunu oluşturan yumurta üreticileri kararında; yumurta üreticisi teşebbüsler karşısında önemli bir alıcı gücüne sahip olan zincir marketlerin iş yapış şeklinin soruşturma taraflarının davranışlarını etkilemesini, teşebbüslere uygulanacak temel para cezasının belirlenmesinde hafifletici unsur olarak dikkate almıştır.

C. Rekabet Kurulu Tarafından, Önemli Alıcı Gücüne Sahip Zincir Marketlerin İş Yapış Şeklinin, Yumurta Üreticisi Teşebbüsler Lehine Hafifletici Unsur Olarak Dikkate Alındığı Kararlar

Rekabet Kurulu, yumurta üreticisi teşebbüsler hakkında yürütülen soruşturmada, önemli alıcı gücüne sahip zincir marketlerin iş yapış şeklinin hafifletici unsur olarak dikkate alınmasıyla ilgili olarak kararlarında aşağıdaki değerlendirmelere yer vermiştir.

1. AFYON YUMURTA